Kobiety Niepodległości
Urodzona w 1897 roku w Jaśle Helena Maria Kornella zasłynęła na początku XX wieku jako pierwsza w Polsce kobieta – lekarka urolog. Jej historia jest przykładem determinacji i niezłomnej postawy kobiety, która widziała swoją przyszłość w leczeniu ludzi i pomimo przeciwności losu udało się jej tego dokonać – i to w kilku krajach.
Pierwszy etap edukacji, gimnazjum prowadzone przez siostry nazaretanki, ukończyła we Lwowie w 1917 roku, ale śmierć ojca zmieniła jej plany związane z kontynuacją nauczania. Musiała pracować, aby opiekować się dwoma młodszymi braćmi i pomagać matce. Praktycznie utrzymywała rodzinę przez cały okres I wojny światowej. Wojna nie oszczędziła jej rodziny – w 1920 roku w obronie Lwowa zginął jej 17-letni brat Ludwik. Dwa lata później spełniło się jej marzenie o studiach medycznych. Choć profesorowie wyższych uczelni lwowskich złym okiem patrzyli na studiujące kobiety, jednak Uniwersytet Medyczny we Lwowie ją przyjął. Ukończyła studia w 1928 roku jako jedna z trzech kobiet na tym Uniwersytecie. Pierwszą pracę rozpoczęła jako asystentka w Państwowym Szpitalu Powszechnym we Lwowie na oddziale urologii, później aż do rozpoczęcia II wojny światowej również jako asystentka pracowała na oddziale chorób wewnętrznych. Jednak leczenie ludzi nie było jej jedyną pasją. Uwielbiała muzykę i jednocześnie studiowała w Konserwatorium Lwowskim śpiew operowy jako mezzosopranistka. Ukończyła je „śpiewająco” – z wyróżnieniem. Później potrafiła połączyć obie pasje, dając recitale operowe dla pacjentów.
Wybuch II wojny światowej dla Lwowa oraz Kresów oznaczał tragedię sowieckiej okupacji. Miasto zostało opanowane przez sowietów, rozpoczęły się wywózki tysięcy polskich obywateli na Syberię. W kwietniu 1940 roku NKWD wtargnęło do mieszkania dr Kornelli i zaaresztowało całą rodzinę – Helenę Marię, jej chorą matkę, bratową i bratanicę, grożąc im 10 latami ciężkich robót. Najprawdopodobniej NKWD wiedziało, że dwóch braci Heleny Marii było już w obozie jenieckim w Starobielsku. Kobiety wywieziono do Kazachstanu do Myn-Bulak w obwodzie semipałatyńskim, gdzie z innymi rodzinami w liczbie 10 osób przebywały w pokoju wielkości 4 m2. Doktor Kornella została przydzielona do robienia opału z bydlęcego nawozu – kiziaku oraz plewienia pól. Sytuacja zmieniła się pod koniec sierpnia – przewieziono ją z rodziną do Sergiopola, gdzie obiecano jej pracę w szpitalu. Po zaatakowaniu ZSRR przez III Rzeszę odzyskała trochę swobody i zdecydowała się pojechać do małej miejscowości Stary-Guk koło Ałma-Aty, gdzie mogła pracować jako lekarz. Wysłała wówczas zgłoszenie do pracy przy Polskich Siłach Zbrojnych w Buzułuku, gdzie mieściła się kwatera Armii Andersa. 25 grudnia 1941 roku została wcielona do PSZ. W ramach tej armii utworzona została Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet (PWSK), a Helena Maria Kornella została jej ochotniczką.
W tym samym miesiącu dostała rozkaz udania się do Dżambułu, gdzie razem z innymi siostrami sanitarnymi miała pomagać Polakom, którzy tam przebywali oraz wszystkim udającym się z północy Rosji na południe. Potworne warunki sanitarne dziesiątkowały ludzi – brakowało wszystkiego, nie tylko jedzenia, lekarstw i środków opatrunkowych, ale i zwykłego ubrania. Na dodatek panowała epidemia tyfusu plamistego. Jej matka i bratowa zmarły w styczniu 1942 roku. Po dostawie lekarstw w połowie marca epidemia powoli zaczęła wygasać, ale innym problemem stała się awitaminoza, która z powodu braku żywności, powodowała wyczerpanie organizmu. Na szczęście 8 sierpnia 1942 roku ewakuowano polskie rodziny do Iranu. Helena Maria dostała się z innymi lekarzami i pielęgniarkami do obozu w Pahlawi, gdzie znajdował się też szpital. Większość ludzi była fizycznie wyczerpana głodem, ciężką pracą i chorobami i niestety szybko umierała. Doktor Kornella została po paru dniach przewieziona do Szpitala Wojskowego w Teheranie, gdzie pracowała przez trzy lata jako lekarz pierwszego kontaktu dla Polaków w Czerwonym Krzyżu. W tym czasie zaadoptowała oficjalnie bratanicę, córkę młodszego brata Mariana. W stolicy Iranu zorganizowano wiele placówek pomocy dla Polaków – sierociniec prowadzony przez siostry zakonne nazaretanki, internat dla starców oraz polski szpital i dom rekonwalescencji dla dzieci.
Sytuacja wojenna na świecie spowodowała jednak konieczność opuszczenia Iranu. Polska ludność cywilna skierowana została do różnych państw na całym świecie – od Meksyku i Tanganiki, Indii, Nowej Zelandii po Wielką Brytanię. Helena Kornella wraz z zaadoptowaną córką trafiła do Libanu, gdzie znalazło się około 5 tysięcy innych polskich uchodźców. Wielu z nich zostało przyjętych przez chrześcijańskie rodziny w miejscowościach koło Bejrutu, otrzymując pokrycie kosztów od Delegatury Polskiej Pomocy Społecznej w tym mieście. Doktor Kornella zatrzymała się w domu arabskiej rodziny w Bejrucie. Zaczęła pracować w przychodni Delegatury Polskiej Pomocy Społecznej oraz Towarzystwa Pomocy Polakom w Libanie, dodatkowo pomagała w Polskim Czerwonym Krzyżu. W organizacjach tych była odpowiedzialna za wszystkich leczących się Polaków. W Bejrucie doktor Kornella wykorzystywała także swój drugi talent, śpiewając głównie na koncertach dla polskich uchodźców.
Po zakończeniu II wojny w Wielkiej Brytanii utworzono Konsulat Generalny z biurem polskiego radcy, który pomagał w emigracji Polaków do Wielkiej Brytanii i innych państw. Dzięki tej pomocy Helena Kornella zdecydowała się opuścić Liban i w sierpniu 1950 roku popłynęła statkiem szpitalnym z Bejrutu do Kingston upon Hull w północno-wschodniej Anglii, gdzie przebywała w obozie przejściowym przez 10 miesięcy. Pomimo tylu przejść, zdecydowała się pracować jako lekarz. Najpierw w polskim szpitalu wojskowym w Penley w Walii, potem po uznaniu jej polskiego dyplomu przez General Medical Council, starała się o pracę w angieskiej służbie zdrowia. Niestety z powodu slabej znajomości języka angielskiego, miała trudności ze znalezieniem pracy jako urolog. Znajomość francuskiego i niemieckiego niestety nie pomogły.
Zdecydowała się oddać swoją adoptowaną córkę Halinę do szkoły z internatem w Pitsford, koło Northhampton, a sama zaczęła pracę niedaleko w sanatorium przeciwgruźliczym. Po ukończeniu szkoły w 1958 roku Halina poszła śladami matki i zaczęła studia medyczne na Uniwersytecie w Birmingham. Natomiast Helena Kornella zmieniła pracę – dostała posadę na oddziale geriatrycznym szpitala w Birmingham, gdzie pozostała do emerytury w 1968 roku. W tym samym roku córka przeprowadziła się z rodziną do Londynu, aby kontynuować pracę jako lekarz (wcześniej wyszła za mąż za Polaka i miała trójkę dzieci). Helena Kornella przeprowadziła się również i zamieszkała razem z nimi, opiekując się dziećmi. Zmarła 27 maja 1992 roku. Jej prochy zostały złożone w polskim kościele parafialnym św. Andrzeja Boboli w Londynie. Za swoje zasługi w pomocy potrzebującym i chorych została odznaczona Medalem Wojska i brytyjskim Medalem Obrony.
Ten długi życiorys kobiety, która przez całe życie nie poddawała się i starała się pomagać ludziom i leczyć ich w każdej sytuacji i w każdym kraju, w którym się znalazła, jest przykładem niezłomnej i patriotycznej postawy. Helena Maria Kornella nie uciekała nigdzie, nie załamywała się. Od wczesnych lat swojego życia pracowała i podejmowała obowiązki wobec rodziny, ludzi chorych oraz swojej ojczyzny. Czy dziś kobiety, ciesząc się równouprawnieniem na polu edukacji i pracy, są w stanie podejmować podobne wyzwania losu? Oby się uczyły od Heleny Marii Kornelli.